Jim uchrashuvlar, lekin kuchli signal

So‘nggi haftalarda dollar fond bozorlari yana taranglik belgilari bera boshlagach, Nyu‑York Federal rezerv banki Uoll‑stritdagi yirik banklar bilan yopiq uchrashuvlar o‘tkazdi. Suhbat markazida doimiy repo mexanizmi – Standing Repo Facility (SRF) turdi. «Financial Times» yozishicha, uchrashuvlar AQSh g‘aznachilik obligatsiyalari bo‘yicha yillik konferensiya doirasida bo‘lib o‘tdi va asosiy savol shunday bo‘ldi: nega qisqa muddatli stavkalar asabiylashayotgan paytda ham ko‘plab ishtirokchilar bu qulay vositadan voz kechmoqda?

SRF 2021 yilda moliya tizimi uchun doimiy «xavfsizlik klapani» sifatida ishga tushirilgan. U orqali malakali institutlar g‘aznachilik qimmatli qog‘ozlari va boshqa yuqori sifatli aktivlarni FEDga garov qo‘yib, oldindan belgilangan foizda bir kechalik naqdlik olishi mumkin. Maqsad – pul bozoridagi stavkalar keskin sakrab ketishining oldini olish va 2019 yilgi repo inqirozi kabi holatlarni takrorlamaslik. Uzoq vaqt davomida mexanizm deyarli ishlamadi, biroq oktabr oxirida operatsiyalar hajmi birdaniga o‘nlab milliard dollarga yetdi.

FEDni nima hayron qoldirmoqda

Shunga qaramay, bir qator banklar hali ham ochiq bozorda, yuqoriroq stavkalarda qarz olayotgani rasmiylarni tashvishga solmoqda. Ochiq bozor operatsiyalari boshlig‘i Roberto Perli yaqinda chiqish qilib, institutlar likvidlikka ehtiyoj sezganida SRFdan «hatto katta hajmlarda» bemalol foydalanishi kerakligini ta’kidladi.

Ichkarida esa yana bir xavotir bor: obro‘‑e’tibor riski va ichki risk‑cheklovlar banklarni haligacha ushbu mexanizmga yaqinlashtirmayapti va u avtomatik «amortizator» rolini to‘liq bajara olmayapti. Agar ishtirokchilar aynan tanglik davrida foydalanish uchun yaratilgan vositadan ham tortinaversa, fond bozorlari FED o‘ylagandan tezroq qotib qolishi va uni navbatdagi favqulodda dasturlarni o‘ylab topishga majbur qilishi mumkin.

Bozorlar va valyuta kurslari uchun xulosalar

Trederlar uchun bu bahs yana bir bor shuni eslatadi: FEDning foiz pasaytirish sikli o‘zi‑o‘zidan dollar likvidligini silliq qilmaydi. Asosiy stavka bir yil avvalgidan pastroq bo‘lsa‑da, balansni qisqartirish, g‘aznachilik obligatsiyalarining ko‘payishi va qat’iyroq tartibga solish tizimdan ortiqcha naqdlikni tortib chiqarmoqda.

Yaqin muddatda dilerlarning SRFdan faolroq foydalanayotgani haqidagi har qanday ishora repo bozoridagi va qisqa muddatli g‘aznachilik obligatsiyalaridagi tebranishlarni yumshatishi, daromadlilik egri chizig‘ining oldingi qismidagi bosimni kamaytirishi mumkin. Vositaning kundalik «ishchi qurol»ga aylanishi banklar uni so‘nggi imkoniyat emas, balki infratuzilmaning oddiy elementi sifatida ko‘ra boshlaganini anglatadi.

Valyuta bozorida esa doimiy likvidlik tanqisligi odatda dollarning past foizli valyutalarga nisbatan kuchli turishiga va kross‑valyuta svoplari bo‘yicha xarajatlarning yuqori bo‘lishiga olib keladi. Agar FED banklarni SRFni haqiqiy xavfsizlik tarmog‘i sifatida qabul qilishga ko‘ndirsa va sharoitlar barqarorlashsa, dollarning «panoh» priyasi pasayishi, kurslarga esa yana o‘sish sur’atlari va foiz farqlari ko‘proq ta’sir qila boshlashi mumkin.